Waarom aanbestedingen fotografen niet Fair Pay betalen

Tekst: Wilmar Dik – freelance beroepsfotograaf uit Den Haag

Wil je als fotograaf graag uitleg over Fair Pay tarieven maar ben je niet geïnteresseerd in de connectie met aanbestedingen? Lees dan deze pagina: Uitleg Fair Pay fotografie tarieven.

Het principe van Fair Pay draait om tarieven die een leefbaar inkomen opleveren voor freelancers. Instellingen die een basisinfrastructuur (BIS) overheidssubsidie ontvangen zijn verplicht freelancers Fair Pay te betalen. Die instellingen kun je hier vinden BIS-instellingen. Platform ACCT (zelf ook een BIS instelling) zet zich in voor een sterke en toekomstbestendige creatieve sector. In diverse groepen (Ketentafels) wordt bepaald wat Fair Pay is. We focussen op eerlijke beloning, duurzame carrières en meer financiële kansen voor iedereen in de culturele en creatieve wereld.

Aan de Ketentafel Fotografie mocht ik op uitnodiging van beroepsorganisatie DuPho plaatsnemen. Samen met belanghebbenden waaronder een paar fotografen, DuPho, opleidingsinstituten, intermediairs en werkverleners hebben we bepaald wat eerlijke werkvoorwaarden en tarieven zijn. Het resultaat staat in onderstaande tabel. De laatste kolom is waar je naar moet kijken. En dat leg ik graag even uit.

Deze tarieven gelden voor alle tijd die je aan een opdracht besteedt. Dus voorbereidingen, reistijd, tijd aanwezig en de nabewerking. Reistijd mag worden vergoed voor 50% van deze tarieven.

Fair Pay tarieven beginnen dus bij jezelf. Bereken (met de rekentool van DuPho) wat je nodig hebt om goed rond te kunnen komen. Is dat een minimumloon dan kun je werken voor 66 euro per uur. Heb je modaal nodig dan is Fair Pay 102 euro per uur.

Onderzoeksbureaus schatten het aantal declarabele uren van ondernemers vaak in op basis van verouderde of sectorvreemde data. Dit gebeurde in eerste instantie ook binnen deze Ketentafel. Na aandringen van mij heeft er een praktijkonderzoek onder fotografen in de creatieve sector plaatsgevonden. Dat toont aan dat slechts 38% van hun tijd declarabel is—ongeveer 15 uur per week. De rest gaat op aan acquisitie, administratie en andere niet-factureerbare taken. Als dit niet wordt meegenomen in de tariefberekening, blijven freelancer fotografen structureel onder een leefbaar inkomen. Een mooi – maar triest- voorbeeld is de Ketentafel AV/Film. Daar is niet gekeken naar realistische declarabele uren en start het (not so) Fair Pay tarief bij 27 euro per uur.

Elke fotograaf weet dat het niet makkelijk is om een normaal betaalde opdracht te krijgen. Nu is dat aangetoond en is daar rekening mee gehouden met het bepalen van een Fair Pay tarief. In de rekentool van DuPho wordt overigens al lang gerekend met deze lage declarabiliteit.

Fair Pay vs aanbestedingen in de fotografie

Inzichten in een bepaalde markt, zoals fotografie, zijn belangrijk om tot eerlijke beloningen te komen. Helaas worden die inzichten in aanbestedingstrajecten vaak genegeerd. Er wordt bij aanbestedingen niet gekeken naar wat eerlijk is maar naar wat een voldoende hoog bedrag is om voldoende fotografen te krijgen voor het werk. Ik heb veel aanbestedingen bekeken met het idee om mee te doen. Maar elke keer zie ik dat voorbereidingen, reistijd en beeldbewerking niet vergoed worden. Alleen de tijd dat je met je camera foto’s maakt krijg je betaald.

BIS-instellingen moeten zich houden aan Fair Pay tarieven. Nu de overheid zelf nog.

Freelancefotografen werken oa. voor de Rijksoverheid, provincies, grote steden en semioverheden zoals universiteiten. Via aanbestedingen krijgen ze een vergoeding die niet in de buurt komt van de berekende Fair Pay tarieven. Aanbestedingen verschillen in uurtarief, maar zitten meestal tussen de 100 en 130 euro per uur. De Rijksoverheid betaalt op dit moment (2025) zo’n 125 euro per uur voor de tijd dat de fotograaf aanwezig is. Dit soort tarieven klinken prima, maar omdat standaard geen reistijd, planning en beeldverwerking berekend mag worden daalt de vergoeding per uur al snel onder de 50 euro per uur.

Nu er Fair Pay tarieven zijn is een vergelijking makkelijk te maken. Voor deze vergelijking ga ik uit van een modaal inkomen en een fictief (maar realistische) klus van een beroepsfotograaf voor de Rijksoverheid. Voor de klus is de fotograaf 2 uur aanwezig en heeft die ook 2 uur beeldverwerking nodig. De voorbereiding kost een half uur en de reistijd (retour) is 45 minuten. Een bedrag voor elke kilometer die gemaakt moet worden mag in beide gevallen berekend worden en laat ik hier even buiten beschouwing.

Tarief volgens Fair Pay

Planning/ voorbereiding 0,5 uur x 102 = 51

Reistijd 0,75 uur x 51 (50% van 102) = 38,25

Tijd op locatie voor fotografie 2 uur x 102 = 204

Beeldverwerking/ aanleveren 2 uur x 102 = 204

Totaal ex. btw. = € 497,25

Totaal is deze opdracht 5,25 uur aan werk en daarvoor krijg je gemiddeld 94,71 per uur.

Tarief bij aanbestedingen

Planning/ voorbereiding 0,5 uur x 0 = 0

Reistijd 0,75 uur x 0 = 0

Tijd op locatie voor fotografie 2 uur x 125 = 250

Beeldverwerking/ aanleveren 2 uur x 0 = 0

Totaal ex. btw. = € 250,-

Totaal is deze opdracht 5,25 uur aan werk en daarvoor krijg je gemiddeld 47,62 per uur.

Aanbestedingen fotografie, de helft van Fair Pay

Voor kleinere opdrachten is het verschil tussen aanbestedingen en Fair Pay nog extremer. Want de voorbereiding en beeldverwerking van kortere klussen is relatief gezien langer. Je kan veel rekensommen maken, maar grofweg kan je zeggen dat aanbestedingen binnen de fotografie ongeveer de helft betalen van Fair Pay. Dat lijkt mij niet zo eerlijk.

Aanbestedingen worden door overheden en grote organisaties gebruikt om opdrachten te gunnen. In theorie zouden deze trajecten moeten leiden tot een eerlijke markt, waarin de beste fotografen een opdracht krijgt tegen een marktconform tarief. De realiteit is echter vaak anders. Marktconform in een verstoorde markt waarbij vraag en aanbod volledig uit balans zijn is onredelijk. Heel gunstig voor afnemers van beeld, maar fotografen kunnen vaak niet rondkomen.

Waarom kloppen aanbestedingstarieven niet?

Er zijn meerdere redenen waarom aanbestedingstarieven vaak te laag zijn:

Gebrek aan kennis over de sector: Opdrachtgevers en onderzoeksbureaus hanteren verouderde of onjuiste aannames over declarabele uren. Ervan uitgaan dat je best 28 of 32 uur kan factureren ipv. 15 uur per week (de realiteit) zorgt voor te lage tarieven.
Focus op prijs in plaats van waarde: Goedkoop lijkt aantrekkelijk, maar leidt uiteindelijk tot lagere kwaliteit en minder duurzame werkrelaties.
Machtspositie van grote spelers: In sectoren waar enkele partijen domineren, kunnen zij tarieven afdwingen die onrealistisch laag zijn. Zeker als vraag en aanbod niet in balans zijn. Die tarieven worden “marktconform”.
Gebrek aan dialoog: Freelancers en kleinere ondernemers hebben vaak weinig invloed op de voorwaarden van aanbestedingen.

Hoe kan het beter?

Om Fair Pay daadwerkelijk toe te passen binnen aanbestedingen zouden we aanbestedingen binnen de fotografie (en wellicht andere markten waar veel freelancers werken) anders moeten benaderen. Onderzoek per sector eerst hoeveel uren realistisch declarabel zijn en pas tarieven daarop aan. Zoals in loondienst een minimumloon geldt, zouden er binnen aanbestedingen eerlijke tarieven moeten gelden waar een freelanceondernemer daadwerkelijk van kan leven.

Fair Pay en aanbestedingen binnen de fotografie staan nu nog haaks op elkaar. Terwijl Fair Pay uitgaat van eerlijke en goed doordachte tarieven, leidt de focus op kostenbesparing binnen aanbestedingen vaak tot tarieven die niet realistisch zijn. Dit zorgt ervoor dat fotografen structureel te weinig verdienen om duurzaam te kunnen ondernemen. Ik hoop dat bij toekomstige aanbestedingen echt wordt gekeken naar alle tijd die een klus kost. En dat al die tijd voor een normaal eerlijk freelance tarief berekend kan worden.

Advies over Fair Pay en aanbestedingen fotografie

Ben je betrokken bij een aanbesteding fotografie voor een (semioverheids) instelling, gemeente, provincie of de Rijksoverheid? En wil je graag een keer dat een beroepsfotograaf mee kijkt met het opstellen van een aanbesteding? Kijk dan eens op deze pagina: Advies over fotografiebeleid en aanbestedingen fotografie.

Als je een leuk idee hebt, een opdracht wil bespreken, of tarieven of een offerte wil aanvragen – stuur dan even een email of bel mij. Tot snel!

Reclamebeeld.nl info@reclamebeeld.nl 06-51520360